Ahlak Felsefesi (Etik)

Ahlak Felsefesi (Etik)

–Temel Kavramları

• İyi – Kötü
• Özgürlük
• Ahlaki karar
• Ahlaki eylem
• Ahlaki sorumluluk
• Vicdan
• Erdem
• Ahlak yasası

–Temel Soruları

1) İnsan özgür müdür?

• Determinizm, indeterminizm, otodeterminizm.
• Determinizm: Özgür değildir, hukuksal, toplumsal, fiziksel, psikolojik vb. engeller ve baskılar.
• İndeterminizm: Engellere ve baskılara rağmen insan istediği gibi davranma seçeneğine sahip.
• Oto-determinizm: Otonomi, özerklik. Kendi kararlarıyla kendini sınırlandırma.
• Fatalizm: Kadercilik.

2) Ahlaki Yargıların Nitelikleri Nelerdir?

Ahlaki Yargılar

• Eylem alanıyla ilgili yargılardır.
• Ahlaki bakımdan bir değere sahiptir.
• Ahlak yargıları zamanla koşulların değişmesine paralel değişir.
• Değerlerle ilgili yargılardır.
• Olması gerekeni ifade ederler.
• Kurallar içerir, normatiftir.

Bilimsel Yargılar

Tanrı Kanıtlamaları

• Olgusal
• Nesnel
• Var olanı

Hangi türden yargılar, hangi değerlerle değerlenir?

• Dinsel yargılar – konusu eylemler olunca : – Günah – sevap
• Sanatsal yargılar – konusu estetik objelerdir: – Güzel – Çirkin
• Mantıksal yargılar – konusu önermelerdir: – Doğru – yanlış

3) Ahlaki eylemin amacı nedir?

Mutluluk ahlakı: Amaç mutluluktur.

• Sokrates – “Bilgi eylem özdeşliği”
• Platon – “İyi ideasının bilgisi”
• Aristoteles – “Ölçülük”
• Farabi – “Erdem”
• Aristippos – Epikuros (hedonizm) – Acıdan kaçınma hazza ulaşma
• Antisthenes – Diogenes – Kıbrıslı Zenon (Kynizm)
• Doğal yaşam ve doğal olmayan kurum ve kurallara karşı kayıtsız kalma
• Tutkulardan arınma

Fayda Ahlakı: Amaç faydadır.

• J. Bentham
• J.S. Mill

Ödev ahlakı: Amaç ödevi gerçekleştirmektir.

• Kant

4) Evrensel ahlak yasası var mıdır?

Evrensel ahlak yasası yoktur:

• Hedonizm (Hazcılık): Epikuros – Aristippos
• Egoizm (Bencilik): T. Hobbes
• Faydacılık (Bireyin çıkarını önceleyen)
• Anarşizm: Bakunin, Stirner
• Nihilizm (Hiçcilik): Nietzsche
• Egzistansiyalizm (Varoluşçuluk): J.P.Sartre

Evrensel ahlak yasası vardır:

• Sezgi – Bergson (Entüisyonizm)
• Fayda – Bentham ve J.S.Mill (Utilitarizm)

• Sokrates – Bilgi
• Platon – İyi ideası
• Farabi – Erdemin bilgisi
• Spinoza – Tanrı (Tanrı=Doğa)
• Kant – Ödev ve niyet

Tasavvufta ahlak yasası:

• Mevlana
• Hacı Bektaş-ı Veli
• Yunus Emre

Her üç Türk İslam Tasavvufçusu da, “Yaradılanı Yaradan’dan dolayı sevmek” ana fikrinden hareket eden bir ahlak anlayışını savunmuştur.