Ahlak Felsefesi (Etik)
İçindekiler
Ahlak Felsefesi (Etik)
–Temel Kavramları
- İyi – Kötü
- Özgürlük
- Ahlaki karar
- Ahlaki eylem
- Ahlaki sorumluluk
- Vicdan
- Erdem
- Ahlak yasası
–Temel Soruları
1) İnsan özgür müdür?
- Determinizm, indeterminizm, otodeterminizm.
- Determinizm: Özgür değildir, hukuksal, toplumsal, fiziksel, psikolojik vb. engeller ve baskılar.
- İndeterminizm: Engellere ve baskılara rağmen insan istediği gibi davranma seçeneğine sahip.
- Oto-determinizm: Otonomi, özerklik. Kendi kararlarıyla kendini sınırlandırma.
- Fatalizm: Kadercilik.
2) Ahlaki Yargıların Nitelikleri Nelerdir?
Ahlaki Yargılar
- Eylem alanıyla ilgili yargılardır.
- Ahlaki bakımdan bir değere sahiptir.
- Ahlak yargıları zamanla koşulların değişmesine paralel değişir.
- Değerlerle ilgili yargılardır.
- Olması gerekeni ifade ederler.
- Kurallar içerir, normatiftir.
Bilimsel Yargılar
- Olgusal
- Nesnel
- Var olanı
Hangi türden yargılar, hangi değerlerle değerlenir?
- Dinsel yargılar – konusu eylemler olunca : – Günah – sevap
- Sanatsal yargılar – konusu estetik objelerdir: – Güzel – Çirkin
- Mantıksal yargılar – konusu önermelerdir: – Doğru – yanlış
3) Ahlaki eylemin amacı nedir?
Mutluluk ahlakı: Amaç mutluluktur.
- Sokrates – “Bilgi eylem özdeşliği”
- Platon – “İyi ideasının bilgisi”
- Aristoteles – “Ölçülük”
- Farabi – “Erdem”
- Aristippos – Epikuros (hedonizm) – Acıdan kaçınma hazza ulaşma
- Antisthenes – Diogenes – Kıbrıslı Zenon (Kynizm)
- Doğal yaşam ve doğal olmayan kurum ve kurallara karşı kayıtsız kalma
- Tutkulardan arınma
Fayda Ahlakı: Amaç faydadır.
- J. Bentham
- J.S. Mill
Ödev ahlakı: Amaç ödevi gerçekleştirmektir.
- Kant
4) Evrensel ahlak yasası var mıdır?
Evrensel ahlak yasası yoktur:
- Hedonizm (Hazcılık): Epikuros – Aristippos
- Egoizm (Bencilik): T. Hobbes
- Faydacılık (Bireyin çıkarını önceleyen)
- Anarşizm: Bakunin, Stirner
- Nihilizm (Hiçcilik): Nietzsche
- Egzistansiyalizm (Varoluşçuluk): J.P.Sartre
Evrensel ahlak yasası vardır:
- Sezgi – Bergson (Entüisyonizm)
- Fayda – Bentham ve J.S.Mill (Utilitarizm)
- Sokrates – Bilgi
- Platon – İyi ideası
- Farabi – Erdemin bilgisi
- Spinoza – Tanrı (Tanrı=Doğa)
- Kant – Ödev ve niyet
Tasavvufta ahlak yasası:
- Mevlana
- Hacı Bektaş-ı Veli
- Yunus Emre
Her üç Türk İslam Tasavvufçusu da, “Yaradılanı Yaradan’dan dolayı sevmek” ana fikrinden hareket eden bir ahlak anlayışını savunmuştur.
Yorum yaz