Mantık İlkeleri

1. Özdeşlik İlkesi

2. Çelişmezlik İlkesi

Bir şey kendisi hem de kendisinden başka bir şey olamaz, diye ifade edilir. A, A – Olmayan değildir diye de ifade edilebilir. Çelişmezlik ilkesi sembolik mantıkta ~ (A Λ ~ A) biçiminde gösterilir. Bu ilkeye göre çelişik iki önermeden birini doğru kabul ettiğimizde, diğerini zorunlu olarak yanlış kabul etmemiz gerekir.

Mantığa Giriş Kavramlar Mantığı Konu Testi için tıklayın!

3. Üçüncü Halin İmkansızlığı İlkesi

“Bir şey ya kendisidir ya da değildir, üçüncü bir durum imkansızdır.” şeklinde ifade edilir.  Sembolik ifadesi ise (AV~A) şeklindedir. Bu ilkeye göre bir önerme ya doğrudur ya da yanlıştır, aynı anda ve aynı şartlar altında üçüncü bir hal imkansızdır.

Örnek:

“Bir şey aynı anda ve aynı şartlar altında hem değişiyor, hem de değişmiyor olamaz.” yargısı Bir şey hem kendisi, hem de kendisi olmayan olamaz.” biçiminde de ifade edilebilen Çelişmezlik ilkesinin bir örneği, bir sonucudur.

“Her şey kendisi ile özdeş ve birdir.” yargısı da Özdeşlik ilkesinin bir örneği, bir başka ifade edilişidir.

Cevap B’dir.

4. Yeter Sebep İlkesi

«Bir şeyin var olabilmesi için mutlaka yeterli bir sebebi olması gerekir» diye ifade edilir. Yeter sebep ilkesi, her şeyin mutlaka bir varlık sebebi olduğu esasına dayanır. Bu ilkeyi, mantık ilkeleri arasına alan ilk kişi Alman filozofu Leibniz’dir. Yeter sebep ilkesinin bir mantık ilkesi değil, bir varlık ilkesi olduğu öne sürülerek bu ilkenin mantık ilkeleri arasında sayılması çok sık eleştiri konusu olmuştur. Diğer ilkelerle karşılaştırıldığında yeter sebep ilkesinin asıl kusuru, sembolik mantık diliyle ifade edilememesidir.

Özdeşlik, çelişmezlik ve üçüncü halin imkânsızlığı ilkeleri arasında bir eşdeğerlik de kurulabilmektedir. Bu eşdeğerlikler:

(A⇒A) ≡ ~(AΛ~A) ≡ (AV~A) biçiminde gösterilebilir. Oysa yeter sebep ilkesi bu üç ilkenin hem zorunlu bir sonucu değildir ve hem de bu ilkelerle eşdeğerliği gösterilemez.

Örnek:

“Kapı kapalıysa kapalıdır, hem kapalı hem açık olamaz. Kapı ya açıktır, ya kapalıdır, üçüncü bir hal imkansızdır.”

“Kapı, kapalıysa kapalıdır.” – Özdeşlik İlkesi

“Kapı, hem kapalı hem kapalı olmayan olamaz.” – Çelişmezlik İlkesi

“Kapı, ya kapalıdır ya da kapalı değildir.” – Üçüncü Halin İmkansızlığı İlkesi

Örnek:

“Bu önerme doğruysa doğrudur; hem doğru hem yanlış olamaz. Bu önerme ya doğrudur, ya yanlıştır, üçüncü bir durum imkansızdır.”

“Önerme doğruysa doğrudur.” – Özdeşlik İlkesi

“Önerme hem doğru, hem yanlış olamaz.” – Çelişmezlik İlkesi

“Önerme ya doğru, ya yanlıştır.” – Üçüncü Halin İmkansızlığı İlkesi