Mantık İlkeleri
Mantık ya da Akıl İlkelerini göreceğiz. Özdeşlik, Çelişmezlik, Üçüncü Halin İmkansızlığı ve Yeter Sebep İlkesini, bu ilkelerin örnek ve uygulamalarını, eşdeğerliklerini ve sembolik gösterimlerini göreceğiz.
Mantık İlkeleri ilk defa Aristoteles’in belirlediği ilkelerdir. Ancak 4. ilke yaklaşık 2 bin yıl sonra Leibniz tarafından mantığa eklenmiştir. Mantık ilkeleri:
1. Özdeşlik ilkesi
2. Çelişmezlik ilkesi
3. Üçüncü halin imkansızlığı
4. Yeter – sebep ilkesi
1. Özdeşlik İlkesi
İçindekiler
2. Çelişmezlik İlkesi
Bir şey kendisi hem de kendisinden başka bir şey olamaz, diye ifade edilir. A, A – Olmayan değildir diye de ifade edilebilir. Çelişmezlik ilkesi sembolik mantıkta ~ (A Λ ~ A) biçiminde gösterilir. Bu ilkeye göre çelişik iki önermeden birini doğru kabul ettiğimizde, diğerini zorunlu olarak yanlış kabul etmemiz gerekir.
Mantığa Giriş Kavramlar Mantığı Konu Testi için tıklayın!
3. Üçüncü Halin İmkansızlığı İlkesi
“Bir şey ya kendisidir ya da değildir, üçüncü bir durum imkansızdır.” şeklinde ifade edilir. Sembolik ifadesi ise (AV~A) şeklindedir. Bu ilkeye göre bir önerme ya doğrudur ya da yanlıştır, aynı anda ve aynı şartlar altında üçüncü bir hal imkansızdır.
4. Yeter Sebep İlkesi
«Bir şeyin var olabilmesi için mutlaka yeterli bir sebebi olması gerekir» diye ifade edilir. Yeter sebep ilkesi, her şeyin mutlaka bir varlık sebebi olduğu esasına dayanır. Bu ilkeyi, mantık ilkeleri arasına alan ilk kişi Alman filozofu Leibniz’dir. Yeter sebep ilkesinin bir mantık ilkesi değil, bir varlık ilkesi olduğu öne sürülerek bu ilkenin mantık ilkeleri arasında sayılması çok sık eleştiri konusu olmuştur. Diğer ilkelerle karşılaştırıldığında yeter sebep ilkesinin asıl kusuru, sembolik mantık diliyle ifade edilememesidir.
Özdeşlik, çelişmezlik ve üçüncü halin imkânsızlığı ilkeleri arasında bir eşdeğerlik de kurulabilmektedir. Bu eşdeğerlikler:
(A⇒A) ≡ ~(AΛ~A) ≡ (AV~A) biçiminde gösterilebilir. Oysa yeter sebep ilkesi bu üç ilkenin hem zorunlu bir sonucu değildir ve hem de bu ilkelerle eşdeğerliği gösterilemez.
Örnek:
“Kapı kapalıysa kapalıdır, hem kapalı hem açık olamaz. Kapı ya açıktır, ya kapalıdır, üçüncü bir hal imkansızdır.”
“Kapı, kapalıysa kapalıdır.” – Özdeşlik İlkesi
“Kapı, hem kapalı hem kapalı olmayan olamaz.” – Çelişmezlik İlkesi
“Kapı, ya kapalıdır ya da kapalı değildir.” – Üçüncü Halin İmkansızlığı İlkesi
Örnek:
“Bu önerme doğruysa doğrudur; hem doğru hem yanlış olamaz. Bu önerme ya doğrudur, ya yanlıştır, üçüncü bir durum imkansızdır.”
“Önerme doğruysa doğrudur.” – Özdeşlik İlkesi
“Önerme hem doğru, hem yanlış olamaz.” – Çelişmezlik İlkesi
“Önerme ya doğru, ya yanlıştır.” – Üçüncü Halin İmkansızlığı İlkesi
|
|
Yorum yaz